Page 15 - สวัสดีครับท่านผู้อ่านทุกท่าน ก่อนอื่นกระผมขอแนะนำตัวก่อนครับ กระผม พันเอก กัญจน์ณัฎฐ์ นิลนนท์ รับหน้าที่เป็นบรรณาธิการสวัสดิการสารแทน พันเอก สมเกียรติ ถนอมคุ้ม ผู้อำนวยการกองกิจการรร้านสวัสดิการกลาง กรมสวัสดิการทหารบก เนื่องจากท่านมีภารกิจที่มากขึ้น ผู้บังคับบัญชา จึงมอบหมายให้กระผมมารับหน้าที่ต่อจากท่าน แต่ไม่ต้องกังวลครับเพราะว่าหนังสือสวัสดิการสารของเรายังคงมีเนื้อหาสาระน่ารู้ต่าง ๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อท่านสมาชิกเช่นเดิม และถ้าสมาชิกท่านใดอยากแนะนำติชม หรือต้องการให้นำเสนอเรื่องใด สามารถแนะนำมาได้ครับ สุดท้ายนี้กองบรรณาธิการสวัสดิการสารขอขอบคุณทุกหน่วยที่ให้การสนับสนุนข้อมูล และภาพถ่ายทำให้หนังสือสวัสดิการสารมีความสมบูรณ์ครบถ้วนทั้งเนื้อหาสาระ และหวังเป็นอย่างยิ่งว่าท่านผู้อ่านจะได้รับความรู้ พร้อมทั้งความบันเทิงจากหนังสือสวัสดิการสารฉบับนี้ครับ
P. 15
พระบรมราชินีในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์
กองการสงเคราะห์
www.songkhro.com
โดยสมเด็จฯ กรมพระยาด ารงราชานุภาพ
ทรงอธิบายไว้ในหนังสือสาส์นสมเด็จว่า เมื่อแรกใช้น าหน้า
ประกอบการเรียกพระสนมที่เป็นคนโปรดว่า จอมพระสนม
หรือเจ้าจอมพระสนม แต่เวลาพูดจะย่อตัดค าว่า พระสนม
ออกเหลือเพียง จอม หรือ เจ้าจอม และหากรับราชการ
จนมีพระราชโอรสหรือพระราชธิดาจะได้เลื่อนเป็น เจ้าจอม
มารดา โดยบาทบริจาริกามีล าดับชั้น 4 ชั้น คือ พระสนมเอก
พระสนม เจ้าจอม และนางอยู่งาน
การแบ่งล าดับชั้น “พระอัครมเหสี”
สมเด็จพระอัครมเหสี คือ พระมเหสีเอก ผู้เป็นใหญ่
ตามโบราณราชประเพณี เมื่อเสด็จเถลิงถวัลย เหนือพระมเหสีอื่น ๆ ทั้งปวง มีล าดับชั้น ดังนี้
ราชสมบัติ จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนา - สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เป็น
พระอิสริยยศพระภรรยา ให้มีพระอิสริยยศฐานันดรศักดิ์ ต าแหน่งพระอัครมเหสี หรือพระราชินี และเคยด ารง
ในพระบรมราชจักรีวงศ์ โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า ต าแหน่งผู้ส าเร็จราชการแผ่นดิน
เจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดล าดับพระเกียรติยศ - สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี เป็น
แห่งพระภรรยาเจ้าและบาทบริจาริกา ดังนี้ ต าแหน่งพระอัครมเหสี แต่ไม่เคยด ารงต าแหน่งผู้ส าเร็จ
พระภรรยาเจ้า หมายถึง ภรรยาของพระเจ้า ราชการแผ่นดิน
แผ่นดิน ที่มีพระก าเนิดเป็นเจ้า ซึ่งตามกฎมณเฑียรบาล - สมเด็จพระราชินี พระอัครมเหสีในพระเจ้า
ว่าด้วย พระฐานันดรศักดิ์ของพระภรรยาเจ้า ได้ก าหนดไว้ แผ่นดินที่ยังไม่ผ่านพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
ว่ามี 4 ขั้น คือ พระอัครมเหสี พระมเหสี พระราชเทวี - สมเด็จพระบรมราชเทวี เป็นต าแหน่งพระอัคร
และพระอรรคชายา มเหสีในสมัยรัชกาลที่ 5 ก่อนมีการสถาปนาต าแหน่ง
พระอัครมเหสี เป็นพระอิสริยยศพระภรรยาเอก พระบรมราชินีนาถขึ้นมา เมื่อมีต าแหน่งพระบรมราชินีนาถ
ในพระเจ้าแผ่นดิน หรือเป็นพระมารดาขององค์รัชทายาท แล้ว ก็ไม่มีการสถาปนาพระอัครมเหสีในต าแหน่ง
ในอดีตนั้นพระอัครมเหสีมีค าน าพระนามแตกต่างกัน พระบรมราชเทวีอีก เสมอด้วยสมเด็จพระนางเจ้าฯ
แล้วแต่รัชสมัย อาทิ กรมหลวงบาทบริจาในสมเด็จพระเจ้า พระบรมราชินี
กรุงธนบุรี สมเด็จพระนางเธอโสมนัสวัฒนาวดี พระนางนาฎ - สมเด็จพระอัครราชเทวี เป็นต าแหน่ง
บรมอัครราชเทวีในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระอัครมเหสีอีกต าแหน่งหนึ่ง
เป็นต้น - พระนางเจ้า พระวรราชเทวี เป็นต าแหน่ง
บาทบริจาริกา หมายถึง ภรรยาที่เป็นสามัญชน พระมเหสีล าดับที่ 2
ของพระมหากษัตริย์ พระมหาอุปราช และเจ้าฟ้า - พระนางเจ้า พระราชเทวี เป็นต าแหน่ง
คือ มีฐานันดรตั้งแต่หม่อมราชวงศ์หญิงลงไป โดยมี พระมเหสีล าดับที่ 3
ค าน าหน้านามว่า เจ้าจอม
สวัสดิการสาร พฤษภาคม 2568 15
